Hoe het begon
Kijk ook even hier voor het complete verhaal; van aanleiding tot en met totstandkoming, recensies en andere mijlpalen:
(voor het flipbook: Schaduw van de waarheid)
‘Pa, ga je mee? Ik ga naar Mattemburgh, want daar heb je mooi vrij zicht op de bevrijdingstocht.’
Als nieuwbakken zelfstandige journalist/fotograaf was ik gevraagd om een verslag van de zogenaamde “bevrijdingstocht” te maken. Ik had vrij genomen van mijn reguliere werk en was even langs mijn ouders gereden, alvorens me op een mooi rustig plekje aan het landgoed te nestelen. Het antwoord van Pa verbaasde mij hooglijk: ‘Nee.’ Ma keek naar me en zweeg, maar een lichte “nee-beweging” van haar hoofd vertelde me dat ik Pa niet verder moest vragen. Dus toog ik alleen op pad.
Er waren meer van dit soort bevreemdende momenten. Ik diende een paar keer per jaar als chauffeur als Pa naar zijn vrienden in Duitsland wilde. Eenmaal op de boerderij Seiferhoff werd er honderduit gesproken over de oorlog. “Der Willy” had dezelfde leeftijd als Pa en ze deelden vaak herinneringen uit de tijd van de Tweede Wereld Oorlog. Verhalen die ik met veel interesse meekreeg. Op weg naar huis toe stelde ik Pa nogal eens vragen, vragen waar hij op inging. Totdat we de grens naar Nederland weer passeerden, dan sloeg hij dicht en werd er niet meer over de oorlog gesproken. Ik liet het maar zo, ik merkte immers dat er veel gebeurd was.
In de jaren die volgden had ik “stiekemweg” behoorlijk wat delen van verhalen opgepikt. Ik had ook met ooms gesproken, veel van Duitse mensen vernomen, tijdens onze frequente bezoeken aan Duitsland. Er begon zich toch een bepaald beeld te ontwikkelen, een beeld dat behoorlijk afweek van hetgeen ik in de geschiedenisboeken geleerd had. Een beeld ook dat helemaal niet zo zwart-wit was als we vanuit de historie opgelegd hadden gekregen. Duitsers bleken ook mensen te zijn, bleken ook onder de oorlog geleden te hebben.
(Pa en Willy Grewe)
Ondertussen was mijn vader overleden op de leeftijd van zesentachtig jaren. Ik verbaasde me steeds meer over de berichtgeving rondom de Bevrijdingsdag op 5 mei. Er waren heel veel verhalen over de momenten dat de Duitse bezetter uit Nederland verdreven was, veel persoonlijke verhalen ook. Er werd vooral veel aandacht besteed aan het Joodse lijden en aan de mensen van het verzet.
Maar er was één verhaal dat totaal ontbrak: de lijdensweg van mensen die door de Duitsers zijn weggevoerd, zeg maar ontvoerd, van eigen huis en haard om voor de Duitsers te werken. Onder erbarmelijke omstandigheden gingen zij aan de slag, diep in Duitsland, in fabrieken of op boerderijen.
Of mensen als mijn vader, die op zeventienjarige leeftijd was weggevoerd en opgeleid als motorordonnans. Hij begeleidde konvooien, waarbij op kop reed. Natuurlijk, hij was immers buitenlander en “mocht” als eerste doodgeschoten worden bij vijandelijk contact. Daarnaast bezorgde hij allerlei brieven en kleine pakketjes. Hij reed van Polen tot Rusland, door Duitsland tot aan de Franse kust.
Na al die jaren flarden en delen van de verhalen uit zijn oorlogsverleden aangehoord te hebben, snapte ik waar zijn liefde voor motoren vandaan kwam, waar ik het “motor-gen” vandaan had.
Ik begon ook te begrijpen waar zijn pijnlijke zwijgen vandaan kwam. Immers de mensen zoals hij die “terugkwamen” uit de oorlog, werden aangekeken als collaborateurs, als verraders van het eigen Nederland. Zoveel onbegrip, vaak van mensen die de oorlog nauwelijks zelf hadden meegemaakt, over de situatie van destijds, waar je onder dreiging van pistool en geweer werd gedwongen om voor de Duitsers te werken. Een dreiging die ook inhield dat je familie, je vader, je moeder, je broers en zussen bedreigd werden als jij niet volledig meewerkte. En trouwens, hoe moet je als zeventienjarig jochie, nog niet eens droog achter de oren, in dergelijke situaties je opstellen? Daarbij kwam dat de meesten niet eens wisten wat voor hachelijke avonturen hij allemaal had meegemaakt, welke gruwelen hij al op heel jonge leeftijd had gezien.
Nee, de berichtgeving in aanloop naar Bevrijdingsdag kende een heel groot gat en het begon me te irriteren.
Het was op een feest van mijn oudste zus en zwager dat mijn moeder naast me zat. Ik had ondertussen een beslissing genomen en wilde de toestemming, nee de zegen, van mijn moeder. ‘Ma, ik wilde U iets vragen. Ik ga een boek schrijven over ons Pa, over de oorlog. Op de televisie, in de kranten of op de radio hoor je niks over mensen die verplicht in de oorlog voor de Duitsers moesten werken. Verhalen zoals van Pa blijven onbekend, niet beluisterd of onbelezen. Ik wil dat veranderen. Niet alleen wil ik dergelijke verhalen op de kaart zetten, maar juist wil ik het verhaal van Pa vertellen.’ Ik keek Ma aan, maar hoefde niet lang te wachten. Ze legde haar hand op mijn arm en antwoordde: ‘Dat is heel mooi jongen, zo blijft het verhaal van Pa bewaard.’ Ik kreeg een traan in mijn oog terwijl ik Ma beloofde dat dat beslist zou gebeuren.
De maanden daarop toog ik aan de slag, vele nachtelijke uurtjes zat ik gebogen achter mijn pc te graven in mijn geheugen. Vaak zocht ik op het internet naar feiten om het verhaal te staven. Zo had ik een plaatsnaam in mijn hoofd die in werkelijkheid net iets anders bleek te zijn. Ik sprak nog eens met ooms. Het verhaal van Pa reeg zich aaneen tot boek. Een oorlogsboek met de titel: “In de schaduw van de waarheid”.
Ik ging op zoek naar een uitgever en de eerste die reageerde was Uitgeverij Boekenindustrie. Zij waren erg enthousiast en mijn contactpersoon Pim van Bommel meldde mij dat zijn familie eigen belevingsverhalen uit de oorlog had en dat daarom het hart van het boek zo bij hen “binnen kwam”.
In december 2016 was het zo ver, ik presenteerde mijn boek in gezelschap van een deel van het gezin, familie, in aanwezigheid van veel vrienden en geïnteresseerden, maar vooral in het bijzijn van mijn moeder. Haar aanwezigheid was de bekroning van deze bijzondere dag dat ik mijn vader eerde met zijn verhaal.
De uitgever had een prachtige cover ontworpen en de binnenkant toonde een authentieke foto van mijn vader uit de oorlogsperiode.
Er volgde behoorlijk wat media aandacht en ook de reacties op het boek waren lovend. Ik waagde het een fragment uit het boek op te sturen naar Enschede, van waar uit een wedstrijd geïnitieerd was die de oorlog van twee kanten van de grens belichtte. Kort daarna werd ik benaderd door een Duitse uitgever, of mijn verhaal mocht worden opgenomen in een tweetalige bundel met korte verhalen. Iets waar ik natuurlijk toestemming voor gaf.
De vertaalster van de Nederlandse verhalen naar het Duits, Dolores Tanwic, had grote interesse in mijn boek en bood aan het naar het Duits te vertalen. En zo geschiedde.
Het eerste Duitse boek zond ik naar de kinderen van Willy Grewe, de vriend van Pa.
(Manfred en Ute Grewe)
Tijdens bevrijdingsfeesten in Bergen op Zoom liet ik het boek aan Prinses Margriet overhandigen. Ik was apetrots toen haar persoonlijke assistente me een bericht van de Prinses stuurde waarin ze me bedankte voor het boek en me veel succes op mijn schrijverspad wenste:
Geachte heer Franken,
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet der Nederlanden heeft mij gevraagd u heel hartelijk te danken voor het door u toegezonden boek “In de Schaduw van de Waarheid”.
Prinses Margriet heeft deze toezending bijzonder op prijs gesteld.
De Prinses wenst u veel succes met uw activiteiten.
Met een hartelijke groet”
Elise de Jong
Mevrouw E.B. de Jong
Particulier Secretaris van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet der Nederlanden
en Professor Mr. Pieter van Vollenhoven
(Prinses Margriet tijdens de herdenkingen te Bergen op Zoom)
De recensie van Biblion meldde dat het een goedgeschreven boek was, dat de oorlog vanuit een heel ander perspectief vertelde. Naar aanleiding van deze recensie besloten ruim honderd Nederlandse bibliotheken dit boek op te nemen in hun collectie.
“Heel Nederland leest” koos mij tot schrijver van de week voor het korte verhaal, dat in feite een fragment was uit “In de schaduw van de waarheid”. Tevens werd het boek zelf tot “Tip van de week” benoemd.
Er volgden vijf-sterren recensies en ook Het Nationaal Comité 4 en 5 mei reageerde:
Geachte heer Franken,
‘Hartelijk dank voor uw bericht en het toegestuurde digitale boek. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei waardeert het enorm wanneer mensen hun betrokkenheid tonen bij de thema’s rondom 4 en 5 mei.
Zoveel jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog blijven er (persoonlijke) verhalen naar boven komen die de reikwijdte en impact van de oorlog aangeven.
Het blijft noodzakelijk dat deze verhalen verteld worden. Uw bijdrage vormt dan ook een prachtige aanvulling en ga daar vooral ook mee door.
Met vriendelijke groet,’
Het kon niet beter worden, dacht ik. Maar ik had me vergist. Via Facebook kwam ik in aanraking met Bernie Westerveld, een Nederlander die in de USA woont. Hij bood aan het boek naar het Amerikaans-Engels te vertalen. Mijn uitgever ging mee in dit avontuur en in November 2022 kwam het boek “In the shadow of the Truth” via Amazon wereldwijd op de markt.
(Bernie Westerveld met "In the shadow of the truth)
Niet snel daarna volgden de eerste reviews al:
Top reviews from the United States
Michael S. Jones - 5.0 out of 5 stars A unique view
Reviewed in the United States on December 24, 2022
The story of Jaap, and his companions, on many sides of history is underscored by his youthful sense of adventure, and the horrible truth of war. A very simple account of a defining time in world history and refreshing in its story telling.
Pauline - 5.0 out of 5 stars A young life changed forever.
Reviewed in the United States on November 6, 2022
As a child of of WW11, l found this book so interesting. The story of Jaap had me hooked . He was taken from his home against his will and some of the things he saw horrified him, but he also found kindness and friendship in a foreign country at war with his own.
Debra M. Eldredge - 5.0 out of 5 stars Realistic protrait of WW II
Reviewed in the United States on November 24, 2022
This book is an excellent look at the reality of war - how even in a war, many things & many people are not black & white. Using real life accounts to weave a tale of historical fiction makes this book truly "come to life". Highly recommend for those interested in WW II & anyone interested in human nature.
cbuns - 5.0 out of 5 stars Powerful read.
Reviewed in the United States on January 9, 2023
This book was a compelling read about circumstances being forced on human beings by others and not for the best or honorable reasons. Human resiliency comes to the forefront. Admired the author and all his countrymen for their courage and sacrifice. An amazing read.
Nancy A - 5.0 out of 5 stars Compelling and poignant reading experience!
Reviewed in the United States on January 12, 2023
This book captured my attention from the very beginning. Highly thought provoking circumstances, enlightening and inspiring fictional story about WW2. Has potential for a great book club discussion!
Bernie meldde me ook het volgende:
‘Ik heb The Shadow aangeboden aan de directeur van de bibliotheek van Scituate (USA). Ik heb daarbij verteld dat het een mooi boek zou zijn voor de bovenbouw van de High School, het geeft veel meer perspectief op Duitsers in de 2e Wereldoorlog als er in de Verenigde Staten normaal onderwezen wordt (Duitsland slecht, Amerika goed)’.
Inmiddels is ook mijn moeder alweer een paar jaar geleden overleden. Ik kan echter met gepaste trots zeggen dat ik mijn belofte aan haar gestand heb gehouden: het verhaal van Pa blijft behouden, blijft levend. Het gaat momenteel in het Nederlands, het Duits en in het Amerikaans-Engels heel de wereld over.
Ik begrijp nu ook waarom Pa zweeg over de oorlog, waarom hij destijds niet meeging om al die oude oorlogsvehikels te zien. Het verleden deed hem te veel pijn, wellicht nog bezwaard onder de trauma’s; hij had teveel verschrikkelijke dingen gezien en beleefd. Pa heeft de oorlog haast letterlijk begraven. Juist daarom ben ik blij en trots dat ik zijn verhaal vastgelegd en verteld heb, opdat wij nooit vergeten!!
Proost Pa, tot ooit
(Martien Franken, mijn vader, ons Pa)
Sonn Franken - Bergen op Zoom, Nederland
(voor mijn hele schrijversavontuur: https://www.bozinbeeld.nl/media/flipbook )
