Markering van jongere stedenbouw in 800-jarige historie Bergen op Zoom Bergen op Zoom krijgt er een rijksbeschermd stadsgezicht bij.
Het Noordelijk en Zuidelijk Singelgebied vormen volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een typerend voorbeeld van de negentiende-eeuwse planmatige stadsuitleg op de plek van voormalige stadswallen. In de 800-jarige historie van Bergen op Zoom markeert het gezicht de periode van de jongere, planmatige stedenbouw.
Op 21 maart overhandigde directeur Cees van ’t Veen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het officiële besluit tot toewijzing aan wethouder A.J. van der Wegen. Dit gebeurde in het Moller Lyceum, een van de markante gebouwen in het Noordelijke Singelgebied.
‘De status van beschermd gezicht betekent nationale erkenning van het bijzondere historische karakter van dit gebied. De aanwijzing zorgt ervoor dat in verdere ruimtelijke ontwikkelingen respectvol met de historische en stedenbouwkundige karakteristieken wordt omgegaan’, aldus Cees van ’t Veen.
Wallen geslecht
Bergen op Zoom was in de zeventiende eeuw een garnizoensstad. In 1867 werd de vesting officieel opgeheven en verloor de verdedigingsgordel rondom de oude stad zijn functie. De oude wallen werden tussen 1870 en 1890 geslecht, zodat de stad kon uitbreiden. Ingenieur Van Gendt plande de stadsuitleg als een concentrische zone rond de compacte oude stad, met opvallend ruime straten en grote kavels. Van Gendt was ook betrokken bij de ontmanteling en stadsuitbreiding van Nijmegen, Breda en Maastricht.
Het Zuidelijke Singelgebied vulde zich met gesloten een- en tweelaagse woonblokken in eclectische stijl, zonder voortuinen en met weinig groenvoorzieningen. Het Noordelijke Singelgebied kwam later tot ontwikkeling en werd juist opgezet als een ruim villapark met rijke architectuur uit het interbellum. Daar verrezen ook indrukwekkende school- en kerkgebouwen, zoals het Moller Lyceum en de Ontmoetingskerk, beide in expressionistische stijl.
Een deel van de oude vestingwerken werd ingericht als een landschapspark met on-Nederlands grote hoogteverschillen. Het ontwerp was van tuinarchitect Rosseels, die ook tekende voor het ‘Lange Park’ op de Brabantse wal, en voor de groene inrichting van de singelstructuur.
Bescherming
De nieuwe status van de Singelgebieden betekent dat woningbezitters bij voorgenomen wijzigingen rekening moeten houden met regels in het bestemmingsplan die bedoeld zijn om de ruimtelijke bijzonderheden van het gebied te behouden. Eigenaren van niet-monumenten zullen voor een aantal vergunningvrije bouwwerkzaamheden voortaan ook een omgevingsvergunning moeten aanvragen. Voor eigenaren van gemeentelijke of rijksmonumenten verandert er weinig. Sinds 1 januari zijn bepaalde werkzaamheden aan rijksmonumenten zoals gewoon onderhoud wel vergunningvrij.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft in de afgelopen jaren ca. 130 gebieden uit de periode van de jongere stedenbouw (1850-1940) beschermd. Uit de periode van voor 1850 zijn ca. 300 gezichten beschermd. Op de lijst staan voor Noord-Brabant onder meer binnensteden, zoals Den Bosch en Breda, veenkolonie Helenaveen-Grientsveen en fabrieksdorp Budel-Dorplein, maar ook arbeiderswijken zoals het Witte dorp en Phillipsdorp in Eindhoven.