Maak kennis met de laatste markies van Bergen op Zoom: Carl Theodor van de Palts-Sulzbach. 

Nieuwe expo: Feesten als een vorst, maak kennis met de laatste markies van Bergen op Zoom: Carl Theodor van de Palts-Sulzbach.

Op 15 november opent het Markiezenhof de tentoonstelling ‘Feesten als een vorst, maak kennis met de laatste markies: Carl Theodor van de Palts-Sulzbach'. Tot 9 maart 2025 zijn de Schatkamers van het stadspaleis ingericht als prachtige ruimtes die de sfeer van de achttiende-eeuw stijl uitademen. 

In deze tentoonstelling ontdekt de bezoeker het hofleven van Carl Theodor, waar luxe feestelijkheden zoals verjaardagen en naamdagen niet alleen voor vermaak waren, maar ook een rol speelden in macht en politiek. 

2024 is een jubileumjaar! We vieren zowel de 300ste geboortedag als het 225ste sterfjaar van de markies, samen met meerdere musea en instellingen uit Duitsland.

In de Tuinzaal van het Markiezenhof is de prachtige, achttiende-eeuws geïnspireerde japon van de Bergse ontwerper Ward Warmoeskerken te bewonderen.

300ste geboortedag

Dit jaar viert het Markiezenhof de 300ste geboortedag van Carl Theodor (1724-1799). Al op vierjarige leeftijd erfde hij het Markiezaat van Bergen op Zoom van zijn moeder Marie Henriëtte de la Tour d’Auvergne. Zijn eerste titel die hij verkreeg was die van markies van Bergen op Zoom. Hij moet dit als zeer belangrijk hebben ervaren, want het heraldische stadswapen van Bergen op Zoom bleef hij zijn hele leven in zijn eigen wapenschild voeren, zelf nadat hij keurvorst van Beieren werd. Dit benadrukt de historische band tussen de keurvorsten van de Palts en de stad Bergen op Zoom. 

Hoewel hij zelf nooit in Bergen op Zoom verbleef, had het Markiezenhof een essentiële rol als residentie en bestuurscentrum van zijn gebieden in de Nederlanden. In 1742 trad hij in het huwelijk met zijn nicht Elisabeth Auguste. Ze kregen samen in 1762 een kind, Frans Lodewijk Jozef, dat echter maar een dag leefde. 

Carl Theodor verwierf wereldfaam als een beschermheer van kunst en wetenschap. Hij legde de basis voor de beroemde Mannheimer Schule, het toonaangevende hoforkest van die periode. Dit jaar herdenken we zijn bijzondere invloed en nalatenschap in zowel Bergen op Zoom als ver daarbuiten.

Hoogtijdagen aan het hof van Mannheim

Tijdens de regeerperiode van Carl Theodor en Elisabeth Auguste (1743-1777) was het hof in Mannheim beroemd om zijn uitbundige vieringen, met bals, opera's, theater en jachtpartijen. Deze feesten werden tot in de puntjes voorbereid en waren een belangrijk onderdeel van het hofleven. 

Elisabeth Auguste, die een sterke invloed uitoefende, had een voorkeur voor Italiaanse opera, terwijl Carl Theodor in 1775 besloot de Franse komedies aan het hof te vervangen door Duitse opera's, geïnspireerd door het opkomende nationalisme. Dit trok wereldwijd de aandacht van beroemde musici zoals Johann Christian Bach en Wolfgang Amadeus Mozart. Zo schreef Mozart in opdracht van de markies een opera, Idomeneo.  

Politieke Feesten 

Vanaf 1756 bereikte de pracht en praal aan het hof zijn hoogtepunt, deels om Carl Theodors neutraliteit tijdens de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) te benadrukken. Ondanks zijn kunstzinnige en verlichte reputatie, werd hij door andere heersers soms belachelijk gemaakt vanwege zijn erfelijke bezittingen en het ontbreken van militaire successen. Om zijn status te versterken, organiseerde hij grote feesten en jachtpartijen.

Plaatsvervanger van de Keizer 

Als keurvorst van de Palts vervulde Carl Theodor de functie van Reichsvikar, wat betekende dat hij de taken van de keizer overnam tussen het overlijden van een keizer en de kroning van zijn opvolger. Na het verlies van deze functie door zijn voorganger, herstelde Carl Theodor in 1777 het recht van de Palts op deze rol. In 1790 en 1792 trad hij daadwerkelijk op als plaatsvervangend keizer.

Een nalatenschap zonder Nageslacht 

Na de dood van Elisabeth Auguste in 1794 hertrouwde Carl Theodor met de 52 jaar jongere Maria Leopoldine (1776-1848), maar zij kregen geen erfgenaam. Bij zijn overlijden in 1799 liet hij acht buitenechtelijke kinderen achter. Zijn neef, Maximiliaan I Jozef van Zweibrücken, erfde zijn titels en volgde hem op als keurvorst van de Palts en Beieren. De titel van markies van Bergen op Zoom werd in 1806 voor het laatst door Maximiliaan I Jozef gebruikt en bestaat nog steeds. Wie er nu recht heeft op deze titel via vererving is echter (nog) niet bekend. 

Een japon voor een keurvorstin 

In de Tuinzaal van het Markiezenhof is een unieke, achttiende-eeuws geïnspireerde galajapon van de Bergse ontwerper Ward Warmoeskerken te bewonderen. Deze moderne creatie, gebaseerd op de mode van keurvorstin Elisabeth Auguste, bevat verwijzingen naar de iconische ‘robe à la Française’ en de culturele erfenis van Carl Theodor. Bloemdecoraties symboliseren de amandelbomen die Carl Theodor liet planten, de zachte kleuren verwijzen naar rococo-porselein.

Bezoekers van het Markiezenhof kunnen zich onderdompelen in het achttiende-eeuwse hofleven, zelf een japon in origami maken en hun creatie tentoonstellen. 

Samenwerking

Het Markiezenhof viert dit jubileum, de 300ste geboortedag van Carl Theodor. Meerder musea en instellingen in de Duitse deelstaten Baden-Württemberg en Beieren vieren dit jaar het jubileum met concerten, tentoonstellingen, publicaties en een gezamenlijk symposium (17-19 oktober). Zo heeft conservator Bart van Eekelen het Markiezenhof vertegenwoordigd tijdens dit symposium in Schloss Schwetzingen (de zomerresidentie van Carl Theodor) en dankzij zijn bijdrage én de tentoonstelling is de samenwerking internationaal van aard geworden. Het Markiezenhof heeft hiermee aangetoond een belangrijke en professionele relatie te zijn voor verschillende Duitse instellingen. 

Activiteiten

In samenwerking met Hoklavier organiseren we een Hofconcert in de Hofzaal van het Markiezenhof. Voor kinderen is er een toffe speurtocht, beleef de pracht en praal van het achttiende-eeuwse hofleven. En voor de allerkleinste is er een Ridder & Prinsessendag.  

Voor meer informatie over de tentoonstelling, zie: www.markiezenhof.nl