Henk Franken levert een prachtige bijdrage aan het “Open Monumenten Weekend”, dat dit jaar op zaterdag 14 en zondag 15 september plaats vindt: de Bergse Horeca.

‘Het landelijke thema is dit jaar “Plekken van Plezier”, en daar kom ik om de hoek kijken’, lacht de Bergenaar. Hij is al ruim 25 jaar bezig met het onderzoeken van de geschiedenis van de Bergse horeca. Rijen dik met ordners, een huiskamer die als kroeg is ingericht en in elke kamer, tot de zolder toe, staat vol met spulletjes en attributen uit een Bergse kroeg, herberg of hotel. Daar moesten we natuurlijk meer van weten, dus kreeg hij een spervuur van vragen te verduren:

1) Met de monumentendagen hou jij een expositie omtrent het horecaleven in Bergen op Zoom. Wat moeten we ons hier bij voorstellen?

Tijdens deze expositie probeer ik zoveel als mogelijk een beeld te geven van de verzameling café attributen die ik in de loop der jaren opgebouwd heb. Hiermee schets ik een beeld van de Bergse horeca door de tijd heen.

Niet alleen attributen van oude (of hedendaagse) Bergse cafés of hotels en dergelijke, maar ook allerlei ander materiaal van bijvoorbeeld diverse verenigingen die in cafés gevestigd waren (of nog zijn). Allerlei materiaal wat rechtstreeks met het caféleven te maken heeft.

2) Hoe is deze expositie eigenlijk tot stand gekomen?

Het tweede weekend van september (dit jaar is dat 14 en 15 september) is al jaren het landelijke ‘Open Monumenten Weekend’. Een weekend waarin door heel Nederland allerlei historische gebouwen hun deuren open zetten voor het publiek. Niet alleen grote gebouwen als kerken, musea, stadhuizen en dergelijke, maar ook gewoon woningen of bedrijfspanden die historisch of architectonisch interessant en/of waardevol zijn. Op deze manier wil men het publiek wat meer kennis laten nemen van dit soort panden en waarom deze bewaard zouden moeten blijven.

In Bergen op Zoom koppelt men hier al heel lang meer aan vast. Men probeert dit weekend nog aantrekkelijker te maken voor het publiek door er kunst bij te betrekken. Kunst in allerlei vormen. Ook speelt men altijd in op het thema dat dit landelijke weekend elk jaar krijgt. Dit jaar is dat ‘Plekken van Plezier”. En toen kwam ik om de hoek. Vanwege dit thema heeft de gemeente mij gevraagd of ik niet op een of andere manier mee wilde werken gezien mijn hobby; het uitzoeken van de geschiedenis van de horeca in Bergen op Zoom en het verzamelen van allerlei materiaal dat daar mee te maken heeft; Ultieme plekken van plezier zogezegd!

Het wordt dus een expositie van een deel van mijn verzameling en er zijn drie gratis ‘Historische Kroegentocht Wandelingen’ door de binnenstad.

3) Waar vindt de expositie plaats, welke dagen / welke tijden, en wat kunnen de mensen hier verwachten?

De expositie is bij Den Enghel aan de Grote Markt 19 te Bergen op Zoom, het voormalige Roxy Theater. Op beide dagen, zowel zaterdag als zondag dus, van 12.00 uur tot en met 17.00 uur.

(De ‘Historische Kroegentocht Wandelingen’ zijn op zaterdag om 13.00 en 15.00 uur en op zondag om 14.00 uur. Verzamelen hiervoor is tussen de terrassen van De Teerkamer en Grieks Restaurant Delphi in)

In de expositie probeer ik een groot gedeelte van mijn verzameling uit te stallen. Dit zal variëren van oude foto’s, rekeningen en brieven naar kop en schotels, asbakken en bierglazen tot zelfs originele spaarkastjes en uithangborden en van alles daartussen en voorbij. Alles afkomstig van of uit Bergse cafés of hotels. De bezoeker zal (als hij of zij zich in het verleden ooit op het uitgaans pad bewogen heeft) een ware trip door ‘memory lane’ maken. Althans, dat is wat ik steevast hoor van mensen die al wel eens het een en ander bij mij thuis hebben gezien.

4) De expositie bevat materialen, documenten en wat niet meer. Waar komt dit allemaal vandaan en hoe komt dit in jouw bezit?

Al dit materiaal heb ik in de loop der jaren verzameld door rommelmarkten, kringloopwinkels en dergelijke af te gaan. Of bijvoorbeeld via marktplaats. Maar niet alleen op die manier, ook krijg ik nog wel eens wat via via, van vrienden, of van mensen die ooit zelf (of hun ouders) in een horecazaak hebben gezeten. Daar komen eigenlijk wel de mooiste stukken vandaan, van mensen die weten dat je deze hobby hebt en jou materiaal gunnen omdat ze vinden dat het bij jou goed zit.

Zo heb ik ooit eens het ouderlijke huis van een bekende van mij door mogen struinen. Beide ouders waren overleden en het huis moest leeg voor de verkoop. Er zou genoeg te vinden moeten zijn volgens haar, omdat ze in het verleden eigenaren/uitbaters waren geweest van maar liefst drie hele bekende Bergse horecazaken. Na het eerste gesprekje hierover, duurde het nog ruim anderhalf jaar eer ik een telefoontje kreeg of ik tijd had. Dat had ik natuurlijk wel. Tot mijn verbazing mocht ik gewoon zonder haar erbij vrij door het huis gaan en alles meenemen wat van mijn gading was. Uit respect heb ik toen toch maar afgesproken om datgene wat mij interessant leek eerst aan haar te laten zien voor ik het mee zou nemen. Uiteindelijk ben ik drie middagen bezig geweest en leverde het diverse vuilniszakken en tassen vol met materiaal op. Een vierde middag heb ik als bedankje nog geholpen om rommel op te ruimen. Enkele maanden later had alles nog een leuk staartje; een andere bekende van mij gaf mij de tip dat er ergens een mooie oorkonde uit een Bergs café te koop was, afkomstig uit een huisopruiming. Tot mijn stomme verbazing was het nog eens een bijzonder mooi groot exemplaar dat afkomstig was uit het pand waar ik drie middagen bezig was geweest!

Het is één van de topstukken van mijn verzameling…

5) Je hebt in de loop der jaren aardig wat kennis opgedaan. Hoe kom je daar aan en hoe lang ben je er al mee bezig?

Naast het verzamelen van allerhande cafémateriaal ben ik al zo’n 25 jaar bezig met een onderzoek naar de geschiedenis van de Bergse horeca. In die jaren heb ik ondertussen meerdere honderden gesprekken/interviews gehad met vooral (oud-)kasteleins. Maar ook met oud vertegenwoordigers van brouwerijen of drankenhandels, taxichauffeurs en uiteraard gewoon ‘de bezoeker’ van deze horeca. Uit al die gesprekken komt heel veel informatie tevoorschijn en natuurlijk ook menig anekdote.

Daarnaast doe ik ook veel onderzoek in archieven of via internet. Zo heb ik er ooit 4,5 jaar over gedaan om het archief van De Drankwet in Bergen op Zoom door te zoeken. Over de periode 1881 (het jaar dat de drankwet in werking is gesteld in Nederland) tot en met 1970 is alles gelukkig bewaard gebleven. Een enorme schat aan informatie.

Ook heb ik aardig wat bouwvergunningen door zitten spitten om aan extra informatie over panden te komen.

Daarnaast zijn er via de websites Delpher en Krantenbank Zeeland heel veel oude kranten te raadplegen. Heel erg tijdrovend, maar er komt op die manier wel heel veel informatie tevoorschijn. Leuke en bijzondere informatie vaak. Ook de website van het West Brabants Archief is een enorme bron van informatie, vooral op het gebied van Notariële Aktes en het Bevolkingsregister die er online te raadplegen zijn. En omdat ik dat allemaal nog niet genoeg vind, rij ik ook met grote regelmaat op en neer naar ‘s Hertogenbosch om daar het Brabants Historisch Informatie Centrum te bezoeken. Heel het archief van De Kamer van Koophandel van West Brabant (tot en met 1989) is daar opgeslagen. Ter plaatste zoek ik daar naar dossiers van Bergse horeca op microfiches. Als ik dan thuis de bijbehorende indexnummers via internet gevonden heb, kan ik een aanvraag indienen om die dossiers te laten scannen. Voorlopig heb ik zo’n kleine tweehonderd microfiches doorgespit. Er zijn er ruim 1500.

Oow, wacht… en moet natuurlijk niet vergeten dat er ook nogal wat informatie in allerlei boeken over Bergen op Zoom te vinden is. En in oude almanakken en dergelijke die in het West Brabants Archief te vinden zijn. Gelukkig heeft een oud collega van SIEB een groot gedeelte daarvan voor mij gefotografeerd.

Al bij al zijn er dus genoeg bronnen te raadplegen voor mijn onderzoek, heb er dan ook al heel veel uren inzitten. Ben jaren geleden maar gestopt met het bijhouden ervan.

6) Waar komt deze interesse vandaan en hoe is jou “jacht” naar informatie en spulletjes ontstaan?

Al van jongst af aan ben ik geïnteresseerd in de geschiedenis van Bergen op Zoom, ik denk voor een belangrijk deel aangewakkerd door mijn vader. Toen ik dan ook zo rond 1990 samen met wat vrienden Vastenavond spullen ging verzamelen, ging het bij mij al snel veel verder dan alleen maar verzamelen. Een onderdeel van die verzameling waren de eerste Leut Neut bonnen die in Bergen op Zoom gebruikt worden met dat feest. Ik wilde na een tijdje weten welke cafés er ooit allemaal aan mee hadden gedaan en waar die gevestigd waren. Toen ik het daar met verschillende mensen over had en die mensen verhalen begonnen te vertellen over de cafés van weleer, was mijn interesse gewekt in de geschiedenis daarvan. Het was al snel duidelijk dat er op dat gebied heel veel was gebeurd in de loop van de tijd in Bergen op Zoom, maar waar ook weer heel veel ondertussen allang van verdwenen was. Van het een kwam het ander, bezoeken aan de bibliotheek om meer te weten te komen leverde nauwelijks iets op aan informatie. Op ‘Het Archief’, dat toen nog in de Blokstallen gevestigd was, was wel het een en ander te vinden. Maar ik zou er dan wel de nodige moeite voor moeten doen, omdat het onduidelijk was hoe en waar die informatie zat. Gelukkig waren ze daar erg behulpzaam en dus kon mijn onderzoek beginnen. Nu ruim 25 jaar geleden dus.

7) Wanneer is deze expositie voor jou geslaagd, en wat verwacht je er eigenlijk van?

Voor mij is de expositie geslaagd als er volop bezoekers komen… dat wil zeggen; als er volop mensen dusdanig geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de Bergse horeca dat ze de moeite willen nemen om een kijkje te komen nemen. Dat er tussen wildvreemde bezoekers leuke spontane gesprekken ontstaan over hun herinneringen aan die horeca. Dat er met grote regelmaat ‘oooh’ en ‘aaah’ te horen zal zijn, of ‘moet je hier zien, dat weet ik nog goed.’ ‘Of misschien juist het tegenovergestelde; ‘dat heb ik nooit geweten’.

En, dat er niet alleen tijdens, maar ook na deze expositie mensen het er nog over hebben. Dat ik te horen krijg dat het mooi is dat dit materiaal allemaal bewaard is gebleven. Daar doe ik het ook voor, dat er zoveel als mogelijk van een heel belangrijk stuk geschiedenis van Bergen op Zoom bewaard blijft.

Wat ik er van verwacht? Ik durf het eigenlijk echt niet te zeggen, ik denk wel dat er de nodige animo zal zijn om te komen kijken.

8) Wat wil je uiteindelijk bereiken met deze zoektocht?

Met mijn zoektocht wil ik bereiken dat een heel belangrijk stuk geschiedenis van Bergen op Zoom in kaart wordt gebracht en bewaard blijft. ‘Heel belangrijk’?... Ja inderdaad heel belangrijk. Veel mensen zullen een café mogelijk alleen maar zien als een plaats waar je een pilsje gaat drinken. Sluit het ene café, dan ga je toch gewoon naar het ander.

Zo zie ik het niet. Vraag je eens af wat voor een verenigingsleven er in onze stad dankzij het café er is. Wat dat verenigingsleven de stad allemaal gebracht heeft. Grote sportverenigingen, muziekverenigingen, toneelverenigingen, Vastenavond verenigingen en nog meer… heel veel van deze verenigingen hebben hun oorsprong in een van de gezellige ouderwetse Bergse cafés.

Daarnaast is het onder andere ook een belangrijke werkgever in de stad. Veel mensen beseffen niet dat er heel veel personeel rondloopt in de horeca. Niet alleen met de Vastenavond, maar heel het jaar door.

Deze geschiedenis is het zeker waard om vastgelegd en bewaard te worden en dat probeer ik zo goed als mogelijk voor elkaar te krijgen.

9) Waar kunnen mensen zich melden als ze informatie / verhalen / spulletjes hebben?

Het zou heel mooi zijn als deze expositie veel mooie dingen op gaat leveren, zowel voor mijn verzameling als mijn onderzoek naar informatie en verhalen.

Mensen kunnen mij daarvoor altijd bereiken via de mail ( Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.  ) of telefoon (06 – 27 486 040).

Of gewoon aanspreken als ze me zien natuurlijk.

10) Wil je verder nog iets kwijt?

Ik denk dat ik heel veel al gezegd heb in dit interview, dank in ieder geval voor de gelegenheid om dit te doen

Misschien kan ik er nog dit aan toevoegen. Met al het werk dat ik in deze hobby steek, heb ik eigenlijk een groot doel voor ogen;

Het verzamelen, vastleggen en bewaren van een belangrijk stuk geschiedenis van Bergen op Zoom. Niet alleen voor mezelf, maar vooral ook voor de stad.

Ik doe dit alles dan ook in de hoop dat er een besef ontstaat dat dit alles ook bewaard zou MOETEN worden. Bewaard voor onze stad. 

Sommigen weten dat ik al lang beng ik bezig met het schrijven van een boek hierover. Een boek dat er zeker gaat komen, maar waar gewoonweg heel veel werk in gaat zitten om het goed te krijgen. Het duurt dus wat langer als gedacht, gehoopt. Toch zeker in combinatie met mijn gewone werk.

Het boek is een deel van mijn doel. Een ander doel is het voor elkaar krijgen van een permanente expositie. Een ruimte die ik met regelmaat open zou kunnen zetten voor het publiek, waar ik nog meer kan tentoonstellen, zodat men vaker kan genieten van mijn verzameling. Hopelijk gaat dit ooit nog een keer gebeuren. Allerlei tips of ideeën voor het verwezenlijken van deze droom zijn van harte welkom.