Het zojuist heringerichte Markiezenhof, het oudste stadspaleis van Nederland, biedt het sfeerdecor voor de reizende tentoonstelling Koele Wateren, Schatten uit het Rijks.

Van 10 november tot en met 7 maart kan iedereen in het historische Bergen op Zoom een bijzondere selectie van 39 parels uit het Rijksmuseum bewonderen. 

Werken van grote meesters worden aangevuld met stukken uit de regio, parallel exposities en activiteiten voor jong en oud. Zie ook www.markiezenhof.nl/koelewateren 

Het Markiezenhof is een van de vijf stadsmusea (M5) waarmee het Rijksmuseum in 2017 een samenwerking voor acht jaar is aangegaan voor een ambitieuze reeks reizende tentoonstellingen rondom de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. De overige musea zijn: Stedelijk Museum Zutphen, het Westfries Museum in Hoorn, Gemeentemuseum het Hannemahuis in Harlingen en Museum Gouda.

Water als vriend én vijand

Koele Wateren is de opvolger van Lage Landen die vele bezoekers trok. Bergen op Zoom is de enige plaats in het zuiden van Nederland waar je deze tentoonstellingenreeks kunt zien. Ook Hoge Luchten en Hete Vuren komen naar het Markiezenhof, dat zojuist opnieuw is ingericht als geheimenpaleis. 

Van de vier elementen is water het meest kenmerkend voor Nederland. De rivieren, de ligging aan zee en 18.000 km dijken die het water moeten keren bepalen ons landschap. Water is zowel vriend als vijand. De Nederlanders verdienen er hun brood mee. Ze hebben er oorlogen op uitgevochten, maar moeten zich er ook tegen beschermen. Oneindig is het aantal gezegdes en spreekwoorden dat met water en scheepvaart samenhangt. Schilders hebben het water door de eeuwen heen op vele manieren vastgelegd. 

Verborgen parels 

De collectiebeheerders van de vijf musea hebben voor Koele Wateren in de collectie van het Rijksmuseum gezocht naar verborgen parels waar het water letterlijk vanaf druipt. Zo zijn relatief onbekende werken te zien van beroemde schilders als Jan van Goyen, Salomon van Ruysdael, Hendrik Willem Mesdag, Jacob Maris en Isaac Israëls. De geselecteerde werken dateren uit de 17e, 18e en 19e eeuw. Het oudste werk in de expositie is uit 1630. Topstukken zijn onder andere De Rede van Enkhuizen (1654-1708) van Abraham Storck, Riviergezicht bij Deventer (1654) van Salomon van Ruysdael, Riviergezicht bij winter (1655-1660) van Aert van der Neer, Nederlandse schepen op de rede van Texel (1671) van Ludolf Bakhuysen), Vissersschepen op het strand (1835) van Wijnand Nuijen, Trekvaart (1860-1888) van Anton Mauve en Schelpenvissen (1885) van Jacob Maris.

Eigen toevoeging

Onderdeel van het tentoonstellingsconcept is, dat elk van de vijf musea een selectie uit de eigen collectie toevoegt aan de werken van het Rijksmuseum. Het Markiezenhof koos daarvoor werken uit de regio, waaronder schilderijen van Willem van Dort Sr., David Kleyne en Adrianus Disco. 

Extra eyecatcher zijn de vitrines Zoet en Zout, met de bijzondere werken van Nienke Hoogvliet. Zij exposeert in binnen- en buitenland met haar creaties die o.a. aandacht vragen voor een duurzame wereld. Daarbij gebruikt ze o.a. garen, verf en leer die ze maakt van zeewier, afvalwater en vissenhuid. Zoals ‘Sea me’, een kleed van zeewiergaren waarmee ze de vervuiling van de zee symboliseert.

Publicatie en animatiefilms

De tentoonstelling wordt ook dit keer vergezeld van een publicatie. Voor Koele Wateren schreef professor dr. James Kennedy (hoogleraar moderne Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht) het essay over water en de Nederlandse identiteit. Vanzelfsprekend zijn in de publicatie alle getoonde werken te zien, waarvan vele met prachtige gedichten.

De samenwerkende musea kijken bij Koele Wateren ook vooruit. Zij hebben LOLA Landscape Architects uit Rotterdam gevraagd wat een zeespiegelstijging van 6 meter voor gevolgen kan hebben. Het resultaat is een hele nieuwe kaart van Nederland, waarbij West-Nederland grotendeels onder water staat. Dit betekent dat Nederland moet omdenken. Ook de vijf steden waarin de musea van M5 liggen. Metropolisfilm uit Utrecht visualiseerde voor elke stad de kansen en bedreigingen. Hoe ziet Bergen op Zoom er over 200 jaar uit?

Parallel exposities en activiteiten

Alle musea organiseren een programma van nevenactiviteiten rondom de reizende tentoonstelling. In het museumcafé van het Markiezenhof brengt boswachter/natuurfotograaf Erik de Jonge de waterwereld van de Brabantse Wal in beeld. Ook de exposities van Kunstenaarscollectief Arsis en Atelier 13 sluiten aan op het thema. In deze streek mag een expositie over de Watersnoodramp van 1953 niet ontbreken (v.a. 30 januari te Halsteren). Verder zijn er o.a. themawandelingen, workshops, kindercolleges over water & geheimen en een GPS speurtocht. Deze vind je op: www.markiezenhof.nl/koelewateren  en https://www.markiezenhof.nl/ontdek-het-paleis/zien-doen/activiteiten 

De tentoonstelling Koele Wateren wordt financieel ondersteund door het Mondriaan Fonds, VSBfonds, BankGiroloterij, Stichting Zabawas, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Janivo Stichting, Stichting dr. Hendrik Muller, Gravin van Bylandt stichting, BPD Cultuurfonds, BNG Cultuurfonds, De Frans Mortelmans Stichting en Stichting Gifted Art.