Zestig jaar geleden, op 11 juli 1960 werd Katanga onafhankelijk van het nieuwgevormde Congo-Kinshasa.

Als nationaal symbool werd teruggegrepen op een oud statussymbool: een kruis. Drie ervan werden op de vlag en het wapen geplaatst en we vinden ze eveneens terug op muntgeld en postzegels. Wat is dit blijkbaar belangrijke voorwerp, gemaakt van het ‘rode goud’?

gietvorm in zand

Katanga is rijk aan natuurlijke schatten en kent veel mijnbouw.

Het delven en het smelten van koper was in deze streek van oudsher het voorrecht van een besloten gilde dat deel uitmaakte van een geheim genootschap of bwanga. De productie werd omgeven door rituelen, beroepsgeheimen, tradities en magie. 

Het kopererts werd verhit in ovens die gemaakt waren uit klei van termietenheuvels. Het vloeibare koper werd vervolgens gegoten in een gietvorm die met de vingers in zand was gemaakt. In het begin was het resultaat kleine h-vormige staven, later werden de koperen vormen groter en x-vormig. Met één gietvorm konden ongeveer twintig kruizen worden gemaakt. Om ze gemakkelijk te kunnen vervoeren werden ze met negen of tien stuks aan een pen geregen.

betaalmiddel

De kruizen dienden in verschillende Centraal-Afrikaanse gemeenschappen als betaalmiddel. Ze kenden een hoge waarde en waren daarnaast ook een teken van waardigheid en macht. Aanvankelijk bezaten alleen stamhoofden en vooraanstaande rijke stamleden deze vorm van geld. De eerste koperen kruizen dateren uit de 13e eeuw.

Vanaf eind 19e eeuw werden de Katanga-kruizen ook voor het dagelijkse betaalverkeer gebruikt, evenals voor het kopen van slaven of als bruidsschatten. 

Inheemse benamingen voor de kruizen zijn Handa of Aspa (handa is Swahili voor splitsing).

Als zelfstandig land hield Katanga het overigens niet lang vol. In januari 1963 werd Katanga herenigd met Congo, Na jarenlang een grote provincie met ruim 6 miljoen inwoners geweest te zijn binnen de Democratische Rupubliek Congo werd het in 2015 gesplitst in 4 kleinere provincies.

Dit bijzondere betaalmiddel, te zien in één van de vitrines van de expositie over de Witte Paters, staat de hele maand juli centraal in het Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum. Kom kijken en ontdek nog véél meer. Het museum is geopend op woensdag-, zaterdag- en zondagmiddag. Kijk op www.nvmoudenbosch.nl