Door Martijn Pellis - Zondag 11 oktober vlogen Tim Deurwater en Elise van der Ham, 2 leerlingen van de ZoomMavo, samen met hun docent geschiedenis en 10 andere Nederlandse leerlingen naar Warschau.

In Oost-Polen zouden ze, samen met ongeveer 70 leerlingen uit Duitsland, Oekraïne, Wit-Rusland, Letland en Polen, deelnemen aan de herdenking van de opstand in het vernietigingskamp Sobibor op 14 oktober.

Om zich hier op voor te bereiden was er een leerzaam en indrukwekkend programma samengesteld, beginnend op maandag met workshops. In het plaatsje Wlodawa werden de leerlingen door de vermaarde historicus Marek Bem ingeleid in de achtergronden van de Jodenvervolging. Authentieke beelden, maar ook interviews met overlevenden en een beschrijving van de opgravingen in Sobibor brachten het onderwerp al dichterbij dan de lessen in Nederland. Tussendoor was er genoeg tijd om kennis te maken met de jongeren uit de andere landen. Zo werd er op maandagavond door elke delegatie een presentatie gehouden over hun land. Vooral de stroopwafels van de Nederlandse groep vielen erg in de smaak.

Dinsdag werd doorgebracht in Lublin. In de ochtend werd het concentratiekamp Majdanek bezocht; een naargeestige plek waar nog veel barakken overeind staan. Vooral de gaskamer en de schoenenbarak, gevuld met duizenden schoenen die overgebleven zijn van de gevangenen, maakten indruk op de jongeren. De regen en de kou maakten de plaats nog triester. De groep stond stil bij het mausoleum achter het kamp. Hierin zijn de asresten geplaatst van een aantal van de 18.000 Joden die de Duitsers doodden als vergelding voor de opstand in Sobibor.

Met een rondleiding in het oude stadscentrum en welverdiende vrije tijd konden de zinnen even verzet worden. Ook een kleine workshop Oekrains dansen ’s avonds zorgde voor de nodige afleiding.

Na de lessen van maandag en de beelden van dinsdag zou alles samenkomen bij de herdenking in Sobibor, op woensdag. De opstand is fraai verfilmd in ‘Escape From Sobibor’, en om de leerlingen een beeld te geven van hoe de opstand in zijn werk ging, werd begonnen met die film.

Begeleid door een gids volgde de groep de route die de Joden moesten volgen; vanaf de plek waar de treinen stopten, langs de Himmelfartstrasse, de weg naar de gaskamers. Langs deze weg zijn de laatste jaren herdenkingsstenen gelegd door nabestaanden. De groep jongeren werd steeds stiller. Bij de funderingen van de gaskamers stond de groep tenslotte stil. Hiermee begon de herdenking.

Zo’n 150 mensen, waaronder nabestaanden en delegaties van de verschillende regeringen, luisterden naar toespraken en gedichten. De herdenking werd op aangrijpende wijze afgesloten door de Nederlandse jongeren. Elk van hen las een aantal namen op van mensen uit hun woonplaats die vermoord waren in Sobibor; de jongste een paar maanden, de oudste 86 jaar. Tegelijk raaide de groep zich om en liep naar de asheuvel. Hier legden ze –de Joodse traditie volgend- een steentje op de rand. Vooral de minuut stilte hierna, die ze samen hadden afgesproken, was imponerend.

Stil en onder de indruk van wat ze gezien hadden –of in Sobibor juist wat er níet meer was- vertrok de groep weer; veel beelden, ervaringen, maar ook ervaringen met contacten met andere Europeanen rijker.